Od początku swojej działalności, fundatorzy Fundacji Znaki Pamięci, swoją najwyższą uwagę skupili na ochronie i zabezpieczeniu polskiego dziedzictwa kulturalnego i archiwalnego związanego z historią dawnych Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej, pozostającego poza jej obecnymi granicami. Do końca 2023 r udało nam się zdigitalizować i udostępnić blisko 15.000 bezcennych fotografii, dokumentów i korespondencji archiwalnej
W 2020 r. Fundacja przy wsparciu finansowym UDSKiOR zrealizowała pierwszą, 90-minutową część tryptyku dokumentalnego „Różne oblicza Dnia Zwycięstwa”, ukazującego zróżnicowane i niejednokrotnie tragiczne losy, sytuacje i wybory Polaków, którzy w dniu zwycięstwa nad faszyzmem 8 maja 1945 r znaleźli się w różnych sytuacjach życiowych w różnych miejscach świata. Dalsze prace nad drugą oraz trzecią częścią tryptyku dokumentalnego realizowane były w 2023 r. i zaplanowane są na rok 2024.
Mając wieloletnie doświadczenie w tworzeniu biograficznych baz danych weteranów II wojny światowej i Sybiraków, Fundacja Znaki Pamięci, z inicjatywy i ze wsparciem merytorycznym prezes organizacji Anety Hoffmann, jako nowo powstała organizacja, postawiła sobie również za jeden z głównych celów stworzenie jak najpełniejszego słownika – bazy indywidualnych biogramów jak największej liczby żołnierzy Armii Andersa (projektu dotąd nie zrealizowanego przez naukowców) – prace nad tym projektem rozpoczęły się pod koniec 2019 r. zaś w latach 2020 – 2023 prace były kontynuowane i – powstał portal internetowy oparty na systemie bazodanowym, stanowiący zaczątek szerszego mechanizmu, opracowano również w sposób naukowy i udostępniono pierwszych ponad 1400 biogramów. Prace nad słownikiem będą kontynuowane w kolejnych latach, zaś baza dostępna jest w Internecie pod adresem www.indeks2kp.pl
W roku 2021, pomimo sytuacji pandemicznej i związanych z nią obostrzeń, oprócz prac nad opisanym Słownikiem Biograficznym, Fundacja zrealizowała jeszcze dwa duże projekty. Pierwszy z nich to „Granica21”, dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Niepodległa”. Projekt ten poświęcony setnej rocznicy podpisania Traktatu Ryskiego przybliżał losy Polaków, którzy po podpisaniu Traktatu pozostali poza granicami kraju, na terenie Związku Radzieckiego. W ramach projektu powstał portal internetowy (www.Granica21.pl), prezentujący m.in. pozyskane przez Fundację na terenie Ukrainy i zdigitalizowane bezcenne dokumenty repatriantów z lat 1921-1924, przeprowadzono również szereg warsztatów edukacyjnych dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, połączone z prezentacjami multimedialnymi.
Kolejnym projektem realizowanym w 2021 był wsparty przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura Cyfrowa” był unikatowy projekt „Fotosista”, poświęcony działalności i twórczości Jerzego Troszczyńskiego, fotografa i aktora, pracującego na planach największych polskich produkcji filmowych w latach 1954 – 1977. W roku 2019, w sposób przypadkowy, odnaleziono nieznane i nieopublikowane do tej pory, negatywy, diapozytywy i odbitki zdjęć z kolejnych planów filmowych, zrealizowanych przez Jerzego Troszczyńskiego – zbiór stanowi uzupełnienie kolekcji Jerzego Troszczyńskiego, przekazanej w latach 80-tych przez rodzinę fotografa do Filmoteki Narodowej. Rodzina, jako właściciel wszelkich praw do odnalezionego zbioru, powierzyła naszej Fundacji konserwację, zabezpieczenie i digitalizację materiałów. W roku 2021 zostało zdigitalizowane pierwszych 1690 zdjęć z blisko 7000 odnalezionych, które udostępniane są na chwilę obecną w portalu Facebook na profilu „Fotosista”, planowane jest również stworzenie odrębnego portalu, prezentującego dorobek Jerzego Troszczyńskiego. https://www.facebook.com/Fotosista-104614298528317 W ramach projektu w latach 2021 – 2023 zostało również przeprowadzonych i nagranych szereg wywiadów z aktorami i reżyserami filmowymi, wspominającymi Jerzego Troszczyńskiego i jego pracę. Wywiady przeprowadzono m.in. z Mieczysławem Hryniewiczem, Bogdanem Łazuką, Magdaleną Zawadzką, Emilią Krakowską, Janem Nowickim, Krzysztofem Zanussim, Olgierdem Łukaszewiczem i in. Wywiady te, wraz z materiałami archiwalnymi posłużą produkcji pełnometrażowego filmu dokumentalnego „Fotosista’ (do roku 2023 powstał 30 minutowy dokument), jak również wystawy multimedialnej o tym samym tytule, zaplanowanej na lata 2024 – 2025. W roku 2022, jako częściowy efekt realizacji projektu digitalizacyjnego powstała również mini wystawa plenerowa, ukazująca na 26 planszach fragmenty dorobku oraz sylwetkę Jerzego Troszczyńskiego. W bieżącym roku prace digitalizacyjne będą kontynuowane ze wsparciem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura Cyfrowa”
W roku 2022 Fundacja kontynuowała realizację projektów w ramach programu wieloletniego „Niepodległa”, realizując projekt edukacyjny „Do Niepodległej – Przedwczoraj, wczoraj i dziś”, skierowany do młodzieży z mniejszych miejscowości w Polsce; w ramach projektu powstał portalu internetowy prezentujący losy wybranych rodzin walczących o niepodległość w latach 1918 – 1989 wraz z zasobem archiwalnym oraz przeprowadzonych zostało szereg warsztatów edukacyjnych dla uczniów szkół średnich oraz starszych klas szkół podstawowych.
Rok 2023 przyniósł kolejną rozbudowę wystawy opartej na materiałach z projektu „Fotosista”, zdigitalizowanych do końca roku 2022. W ramach projektu wystawienniczego powstała obszerna, licząca ponad 70 różnoformatowych (150 x 100 oraz 50 x 50 cm) plansz ekspozycyjnych wystawa plenerowa, prezentująca najpiękniejsze i najciekawsze materiały zdigitalizowane w ramach naszego projektu. Wystawa ta prezentowana była przez cały rok 2023 w mniejszych miejscowościach w Polsce ciesząc się dużym zainteresowaniem i bardzo dobrym odbiorem publiczności (m.in. w Mińsku Mazowieckim, Chrzęsnem, Grodzisku Mazowieckim, Skawinie i innych miejscowościach). W trakcie wernisaży organizowane były również spotkania i rozmowy z aktorami i artystami – bohaterami prac Jerzego Troszczyńskiego (m.in. Emilia Krakowska, Anna Seniuk, Olgierd Łukaszewicz i in.). Na rok 2024 zaplanowaliśmy przy wsparciu MKiDN kolejny etap prac digitalizacyjnych w ramach tego projektu.
W roku 2023 realizowaliśmy również prace porządkowe, inwentaryzacyjne oraz naprawcze na polskich cmentarzach poza krajem. Prace te objęły cmentarze w Manchesterze (St Joseph’s Moston Cemetery na zlecenie Instytutu Polonika), a także Southern Cemetery w Manchesterze oraz 3 cmentarze w Bradford i 3 cmentarze w Huddersfield w północnej Anglii (na zlecenie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów). Prace inwentaryzacyjne objęły początkowo przede wszystkim mogiły znajdujących się w polu szczególnego zainteresowania naszej organizacji weteranów oraz kombatantów 2 Korpusu Polskiego, rozszerzyliśmy je jednak na wszystkie odnalezione polskie pochówki – łącznie zinwentaryzowano całościowo 8 cmentarzy w północnej Anglii. Wraz z pracami terenowymi na cmentarzach prowadzone były kwerendy w archiwach instytucjonalnych oraz prywatnych, a także prace digitalizacyjne na odnalezionych zbiorach. W roku 2024 i kolejnych latach pragniemy kontynuować te ważne dla zachowania polskiego dziedzictwa poza krajem działania połączone z upowszechnianiem losów poszczególnych odnalezionych na cmentarzach poza Krajem Polaków, w szczególności weteranów PSZ na Zachodzie.
Nie pozostaliśmy również obojętni wobec sytuacji na wschodzie Europy i wybuchu wojny w Ukrainie. Od pierwszych dni rosyjskiej agresji włączyliśmy się czynnie początkowo w organizację bezpośredniej pomocy materialnej uchodźcom z Ukrainy, następnie zaś w działania edukacyjne i wspierające ich pobyt w Polsce. Przez cały rok 2022 i 2023 byliśmy organizatorami i realizatorami lekcji języka polskiego dla przybyłych do naszego kraju Ukraińców. W okresie letnim i jesiennym 2022 i 2023 Fundacja ze wsparciem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz darczyńców prywatnych zorganizowała i zrealizowała serię pobyt wypoczynkowo – edukacyjne na terenie Polski dla dzieci z polskich rodzin z terenu Ukrainy, a także wakacyjne obozy wypoczynkowe połączony z nauką języka polskiego dla uczniów polskiej szkoły w Brześciu na Białorusi. Przez cały rok 2023 byliśmy również organizatorami i koordynatorami terenowej misji humanitarnej „Włącz Światło Ukrainie”, realizując i organizując konwoje z pomocą humanitarną w warunkach wojennych. W roku 2023 odbyło się łącznie 14 konwojów, które dotarły do najdalszych zakątków Ukrainy, w tym terenów objętych bezpośrednimi działaniami wojennymi. Wartość pomocy humanitarnej pozyskanej, zakupionej i dostarczonej przez nas do potrzebujących wyniosła do listopada 2023 r. blisko 5 milionów złotych. Akcja ta będzie kontynuowana aż do ustania bezpośredniej potrzeby tj. do zakończenia wojny w Ukrainie.
Fundacja w najbliższych 3 latach pragnie przede wszystkim:
– Kontynuować działalność na polu produkcji audiowizualnej ze szczególnym uwzględnieniem filmów muzycznych i poświęconych historii i kulturze Polski, zwłaszcza zaś kulturze kresowej – Kontynuować działalność w zakresie opieki, porządkowania i inwentaryzacji polskich cmentarzy i miejsc pamięci ze szczególnym uwzględnieniem miejsc związanych z historią Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii gen. Andersa) na terenach Azji Środkowej oraz późniejszego 2 Korpusu Polskiego i późniejszych losów jego żołnierzy (gł. Wielka Brytania, Włochy, Polska i inne kraje). Na maj 2024 r. przygotowywana jest przez Fundację elektroniczna baza grobów żołnierzy 2 Korpusu w Polsce i na świecie będąca częścią organizowanej przez Fundację akcji „Pamiętajmy o żołnierzach 2 Korpusu” zachęcającej wszystkich Polaków do odwiedzania grobów żołnierzy gen. Andersa co roku w dniach bitwy o Monte Cassino (12-18 maja). Prace nad uzupełnianiem bazy będą kontynuowane w kolejnych miesiącach i latach. – Kontynuować i rozwijać projekt elektronicznego „Multimedialnego Słownika Biograficznego żołnierzy 2 Korpusu” (www.indeks2kp.pl) mający na celu kwerendy archiwalne, digitalizację pozyskanego od rodzin materiału archiwalnego (fotografie, dokumenty) i publikację nieznanych dotąd powszechnie materiałów dotyczących poszczególnych żołnierzy 2 Korpusu dowodzonego przez gen. Andersa. Poprzez „Słownik” wszyscy zainteresowani odbiorcy będą mogli zapoznać się z życiorysami coraz większej liczby kombatantów 2 Korpusu, poznać ich niezwykle ciekawe i ważne losy. Z uwagi na wielkość składu osobowego 2 Korpusu (w szczytowym momencie 1945 r. ta jednostka Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie liczyła 105.000 żołnierzy) projekt „Słownika biograficznego…” jest projektem z założenia wieloletnim, mającym jednak zdaniem Fundacji Znaki Pamięci, szansę wypełnienia istotnej luki dotyczącej udokumentowania losów żołnierzy 2 Korpusu, stworzenia ich choćby częściowego spisu. Fakt, iż większość materiałów zdigitalizowanych pochodzić będzie z kolekcji rodzinnych żołnierzy lub zasobów mniej znanych archiwów, stanowi o unikalności tego ważnego projektu digitalizacyjnego i archiwalnego, scalającego rozproszony znacznie materiał archiwalny. W ramach działań tego projektu planowane są także inicjatywy interdyscyplinarne, m.in.: wystawy, realizacja materiałów audiowizualnych, organizacja paneli naukowych i warsztatów edukacyjnych dla uczniów i nauczycieli, przede wszystkim zaś udostępnienie w sposób nieodpłatny pozyskanego i opracowanego materiału.
– W roku 2021 Fundacja prowadziła ze wsparciem MKiDN w ramach programu Kultura Cyfrowa I etap realizacji projektu, „Fotosista – W nie tak starym kinie”. W ramach prowadzonych prac zdigitalizowano, opracowano i udostępniono 1690 sztuk jednostek archiwalnych, stanowiących część spuścizny fotograficznej Jerzego Troszczyńskiego. W 2023 r. efekty prac digitalizacyjnych prezentowane były na szeregu wystaw na terenie całej Polski. W 2024 r. Fundacja zrealizuje przy wsparciu MKiDN kolejny etap prac digitalizacyjnych tego cennego zbioru. Projekt ten umożliwia udostępnienie szerokiemu społeczeństwu polskiemu i polonijnemu nieznanych dotąd zdjęć największych polskich aktorów i z planów filmowych ważnych dla historii polskiego kina XX w. filmów fabularnych.
– Kontynuować zadania digitalizacyjne z zakresu archiwistyki społecznej w ramach planowanych projektów na terenie Polski, Wielkiej Brytanii i USA (digitalizacja archiwów polonijnych) – Podjąć realizację projektów historycznych i edukacyjnych z partnerami z Europy Środkowej i Wschodniej w szczególności dokumentujących losy ofiar totalitaryzmów XX w. i promocję wzajemnej współpracy naukowej oraz edukacyjnej w tym między szkołami polskimi i zagranicznymi
– Kontynuować integrację rodzin żołnierzy 2 Korpusu wokół prowadzonych przez Fundację działań.
– Kontynuować akcję pomocy humanitarnej „Włącz Światło Ukrainie” na terenie Ukrainy.
Wszystkie podejmowane przez Fundację działania mają charakter interdyscyplinarny. Materiały wytworzone i opracowane przez nas prezentowane są następnie w sposób nieodpłatny szerokiej publiczności w formie wystaw, publikacji, publikacji audiowizualnych, w szczególności zaś z wykorzystaniem najnowszych technologii. Jest to kierunek, w którym zamierzamy podążać w kolejnych latach naszej działalności. Fakt objęcia naszą działalnością tematów często ponadczasowych sprawia, iż ich trwałe efekty będą wykorzystywane dla dobra społeczeństwa polskiego i środowisk polonijnych w długiej perspektywie czasowej. Każdorazowo dbamy także o współpracę z wieloma środowiskami celem trwałego zainteresowania ich podejmowaną przez Fundację tematyką – niejednokrotnie ważną dla ich „małych” polskich Ojczyzn w Polsce i poza granicami Kraju.