FOTOSISTA – W NIE TAK STARYM KINIE ….
PAMIĘCI JERZEGO TROSZCZYŃSKIEGO (1932 – 1977)
Jednym z naszych najważniejszych projektów naszej Fundacji jest realizowany od 2019 r, zaś w 2021 r. oraz 2024 r. wsparty przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura Cyfrowa” unikatowy projekt „Fotosista”, poświęcony działalności i twórczości Jerzego Troszczyńskiego, fotografa i aktora, pracującego na planach największych polskich produkcji filmowych w latach 1958 – 1977. W roku 2019, w sposób przypadkowy, odnaleziono nieznane i nieopublikowane do tej pory negatywy, diapozytywy i odbitki zdjęć z kolejnych planów filmowych, zrealizowanych przez Jerzego Troszczyńskiego – zbiór stanowi uzupełnienie kolekcji fotografa przekazanej w latach 80-tych przez jego rodzinę do Filmoteki Narodowej. Zaznaczamy przy tym, iż rodzina, jako właściciel wszelkich praw do odnalezionego zbioru, powierzyła naszej Fundacji konserwację, zabezpieczenie i digitalizację materiałów zaś jednym z realizatorów projektu jest jedyny syn Jerzego Troszczyńskiego – Tomasz.
Jerzy Troszczyński od 1958 roku dokumentował pracę na planach filmowych polskich produkcji. Pierwsze plany filmowe, na których gościł to: „Zamach” Passendorfera, „Rancho Texas” Berestowskiego i „Orzeł” Buczkowskiego. Dość szybko reportaże z planów stały się jego specjalnością. W 1960 roku rozpoczął współpracę z „Ekranem” i „Wiadomościami Filmowymi”, lecz już wkrótce jego zdjęcia zaczęły ukazywać się w większości periodyków ilustrowanych i w książkach o filmie. Indywidualne sesje zdjęciowe aktorów i reżyserów, niekiedy i zagranicznych, uzupełniały artykuły o tematyce filmowej. W latach 1970 – 71 był członkiem redakcji „Magazynu Filmowego”, a po jego upadku związał się z tygodnikiem „Film”. Jego nagła śmierć w roku 1977 przerwała jego rozwijającą się karierę, zaś posiadane przez rodzinę zbiory znalazły się w posiadaniu Filmoteki Narodowej. W roku 2019, w sposób przypadkowy, realizatorzy projektu odnaleźli nieznane dotąd kilka tysięcy negatywów i odbitek stykowych z archiwum Troszczyńskiego i postanowili udostępnić je szerokiej publiczności. W roku 2021 przy wsparciu MKiDN zabezpieczono, zdigitalizowano i opracowano technicznie i merytorycznie pierwsze 1690 jednostek archiwalnych, które udostępniane są – fragmentarycznie na chwilę obecną – w portalu Facebook na profilu „Fotosista”, planowane jest również stworzenie odrębnego portalu, prezentującego dorobek Jerzego Troszczyńskiego ( https://www.facebook.com/Fotosista-104614298528317). W roku 2024 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ponownie wsparło naszą pracę i dzięki temu wsparciu zdigitalizowanych zostało w roku 2024 kolejnych ponad 1.000 unikalnych fotografii.
W ramach projektu zostało również przeprowadzonych i nagranych w latach 2022 -2024 szereg wywiadów z żyjącymi jeszcze aktorami i reżyserami filmowymi, wspominającymi Jerzego Troszczyńskiego i jego pracę. Wywiady przeprowadzono m.in. z Mieczysławem Hryniewiczem, Bohdanem Łazuką, Magdaleną Zawadzką , Emilią Krakowską, Janem Nowickim, Danielem Olbrychskim czy Krzysztofem Zanussim – kolejne etapy realizacji projektu zaplanowane są również dalsze rozmowy i notacje – m.in. Jerzym Hoffmanem, Anną Dymną, Polą Raksą i in. Wywiady te, wraz z materiałami archiwalnymi posłużą do realizacji filmu dokumentalnego „Fotosista’, do którego zdjęcia rozpoczęliśmy 🙂 , jak również wystawy multimedialnej o tym samym tytule, zaplanowanej na lata 2025 – 2026 zaś ich fragmenty zaprezentujemy stopniowo szerokiej publiczności w trakcie realizacji tegorocznej edycji naszego projektu za pośrednictwem internetu.
Celem realizacji niniejszego projektu jest zatem zabezpieczenie i digitalizacja a następnie prezentacja szerokiej publiczności w formie wystaw plenerowych i elektronicznych nieznanych i niejednokrotnie niepublikowanych dotąd prac jednego z najznakomitszych polskich fotografów filmowych, Zbiór prac, które zostaną udostępnione publiczności w ramach omawianego zadania obejmuje zarówno fotosy filmowe z większości najbardziej znanych polskich dzieł kinematograficznych, jak również niepublikowane dotąd portrety gwiazd polskiego ekranu, reżyserów, twórców kultury i sztuki przy pracy a także zdjęcia „backstage’owe” oraz portrety aktorów – artystów uwiecznianych przez Troszczyńskiego w sytuacjach prywatnych i pozascenicznych w pięknych seriach portretowych. Pragniemy również przybliżyć szerokiemu odbiorcy twórczość i postać Jerzego Troszczyńskiego, najbardziej znanego polskiego reportera i fotografa filmowego w okolicy 90 rocznicy Jego urodzin, będącą zarazem 45 rocznicą śmierci. Celem nadrzędnym projektu jest ukazanie piękna i rozmachu polskiej kinematografii w okresie jej największego rozkwitu. Liczymy bowiem – poprzez realizacje działań projektowych – na wzbogacenie współczesnej kultury miejskiej przez udostępnienie dzieł o wysokiej wartości artystycznej, a także na zainteresowanie odbiorów historią i twórcami polskiego kina w dobie jego rozkwitu jak również piękna klasycznej, analogowej fotografii.
Był tuzem polskiej fotografii. Przez ponad dwie dekady pracy zawodowej wykonał kilkadziesiąt tysięcy fotografii, które są znane miłośnikom filmu. Od końca lat 50 do roku 1977 fotografował większość planów filmowych i publikował w czasopismach dotyczących kinematografii. Jego zdjęcia i reportaże zamieszczał m.in. “Ekran”, “Magazyn filmowy”, “Wiadomości filmowe”. Stworzył niezapomniane dla miłośników kina kadry. Grywał epizody u swoich ulubionych reżyserów, występował jako iluzjonista. Był wiceprezesem Polskiego Związku Artystów Iluzji i zasiadał w jury podczas międzynarodowych festiwali iluzji w Karlowych Warach. Kochał życie i był go ciekawy. Odszedł zdecydowanie zbyt wcześnie – w wieku 45 lat pokonała go choroba….
Katarzyna Wejss
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO POCHODZĄCYCH Z FUNDUSZU PROMOCJI KULTURY – PAŃSTWOWEGO FUNDUSZU CELOWEGO
KWOTA DOFINANSOWANIA w 2024 r. : 93.000 PLN
WARTOŚĆ PROJEKTU w 2024 r. : 116.280 PLN
